آگورا و روابط اجتماعی ـ فرهنگی در آتن دوره کلاسیک

از آنجایی‌که فضاهای شهری کانون تمرکز ساکنان زمین‌اند، آنها را می‌توان مناسب‌ترین عرصه تظاهر و تجلی فرهنگ بشری، ارتباطات اجتماعی و تاریخ ملت‌ها به شمار آورد. همچنان‌که ساختار فرهنگی و اجتماعی یک ملت می‌تواند بر تظاهرات کالبدی شهرها اثر‌گذار باشد، ویژگی‌های کالبدی و فضایی شهرها هم می‌توانند در پویایی، استمرار و یا تغییر روابط اجتماعی و فرهنگ ملت‌ها مؤثر واقع شوند. «آگورا» به مثابه یکی از فضاهای شهری آتن در دوره کلاسیک، سهم شایان توجهی در برقراری روابط اجتماعی ـ فرهنگی شهروندان و تأمین مردم‌سالاری داشته است. پاسخ به این پرسش که فضای مذکور تا چه حد در تأمین عملکردهای فوق ایفای نقش می‌کرده، نیازمند مطالعة موقعیت آن در میان سایر عناصر شهری، نقش و میزان تعمد دولت‌مردان در شکل‌گیری ارتباطات مؤثر شهری، و بالاخره میزان آشنایی شهروندان به کارکردهای فضاهای شهر مذکور است. نوشته حاضر که با هدف نشان دادن تأثیر آگورا در تأمین مردم‌سالاری و تنظیم رفتارهای اجتماعی ساکنان شهر آتن دوره کلاسیک تدوین شده است، به تحلیل عملکرد این فضا و بناهای اطراف آن در برهم‌کنش‌های اجتماعی ـ فرهنگی آتن می‌پردازد. به عبارت دیگر، در نوشته حاضر سعی شده تا با روش هرمنوتیک، از دل آثار معماری، عملکرد و ارتباطات فضایی شکل‌گرفته در آتنِ دوره کلاسیک بازسازی شود. تحقیق حاضر، ضمن بازسازی روابط اجتماعی ـ فرهنگی شهروندان آتنی در آگورا، روشن ساخته است که این فضا فراهم‌کننده زمینه‌های «مردم‌سالاری» در آتن کلاسیک، و بناهای اطراف آن نیز تأمین‌کننده «منافع عامه» بوده و احداث این مجموعه اقدامی در نیل به «آرمان شهر موعود» به حساب می‌آمده است. به عبارت دیگر، درخشش تفکر آتنی ها در عهد کلاسیک در زمینه‌های فلسفه و علم، هنر، فنون و تجارت، تعلیم و تربیت، حکومت، آزادی‌های مدنی و ارتباطات اجتماعی به نحوی ملموس در آگورا متجلی شده است.